STANOWISKO NR 4/2010/VI
OKRĘGOWEJ RADY LEKARSKIEJ W SZCZECINIE
z dnia 22 września 2010 r.

w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty

Po zapoznaniu się z projektem ustawy o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty Okręgowa Rada Lekarska w Szczecinie wyraża następujące stanowisko:

Przedłożony do konsultacji przez Ministerstwo Zdrowia projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty zakłada wprowadzenie wielu, rzekomo niezbędnych, zmian w systemie kształcenia kadry lekarskiej, a wśród nich przede wszystkim likwidację stażu podyplomowego, likwidację Lekarskiego Egzaminu Państwowego oraz Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Państwowego, a także wprowadzenie modułowego systemu specjalizacji z jednoczesną zmianą dotychczasowego podziału specjalizacji na podstawowe i szczegółowe oraz nowych zasad uznawania dorobku zawodowego inaukowego.

Proponowane w powyższym projekcie zmiany, w założeniu mające na celu wyeliminowanie narastających w ostatnich czasie problemów dotyczących kadry lekarskiej, należy jednak ocenić negatywnie.

Analizę omawianego projektu należy zacząć od jego najbardziej niepokojącego założenia, jakim jest od dawna zapowiadany pomysł likwidacji stażu podyplomowego.

Obecnie lekarze otrzymują prawo wykonywania zawodu po zdaniu Lekarskiego Egzaminu Państwowego i zaliczeniu stażu podyplomowego. Stażysta przez około 12-13 miesięcy pracuje pod nadzorem innego lekarza, zanim uzyska samodzielność zawodową. Resort zdrowia wskazuje, że likwidacja stażu skróci czas nauki lekarzy i zwiększy ich napływ do systemu. W związku z tym, że zmieni się program nauczania na kierunkach lekarskich, to ostatni rok studiów zostanie przeznaczony na praktyczną naukę zawodu.

Proponowane zniesienie stażu podyplomowego, skutkujące zmianami w kształceniu przeddyplomowym (praktyka zawodowa na ostatnim roku studiów medycznych) może zostać uznane przez Komisję Europejską jako obniżenie wymogów tego kształcenia, co z kolei prowadzić może do niezgodności z minimalnymi wymogami określonymi w Dyrektywie 2005/36/WE o automatycznym uznawaniu kwalifikacji zawodowych (art. 5 ust. 1 pkt 2 lit aa zmienionej ustawy).

Lekarz na stażu ma niewątpliwie inny status niż student. Pacjenci obawiając się o jakość świadczonej im opieki medycznej, niechętnie zgadzają się na udział studentów w badaniu, likwidacja stażu nie jest zatem dobrym rozwiązaniem ani dla lekarzy, ani dla pacjentów.

Nader istotny również jest fakt, iż zgodnie z obecnymi przepisami, w celu odbycia stażu podyplomowego, stażysta uzyskuje ograniczone prawo wykonywania zawodu lekarza albo ograniczone prawo wykonywania zawodu lekarza dentysty (art. 5 ust. 5 ustawy o zwodach lekarza i lekarza dentysty). Projektowana zaś zmiana przepisów skutkuje pozbawieniem tych uprawnień, bowiem proponowana praktyka zawodowa, która zastąpi staż podyplomowy, odbywana będzie w ramach ostatniego roku studiów lekarskich. Osoba odbywająca praktykę zawodową będzie wykonywała czynności pod bezpośrednim nadzorem opiekuna (art. 5 ust. 9-10 zmienionej ustawy).

Proponowana regulacja wydaje się wątpliwa z punktu widzenia odpowiedzialności opiekuna za czynności podejmowane przez studenta w ramach praktyki zawodowej. Projekt zmian nie przewiduje jakiejkolwiek odpowiedzialności studenta związanej z wykonywanymi przez niego czynnościami medycznymi, co oznacza, iż pełna odpowiedzialność w tym zakresie została „przerzucona” w całości na opiekuna studenta.

Wątpliwym i niczym nieuzasadnionych wydaje się również wykreślenie z warunków przyznania ograniczonego prawa wykonywania zawodu lekarza i prawa wykonywania zawodu lekarza posiadanie przez niego pełnej zdolności do czynności prawnych, stanu zdrowia pozwalającego na wykonywanie zawodu lekarza lub zawodu lekarza dentysty oraz wykazywanie nienagannej postawy etycznej, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 3-5 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. W ocenie Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie powyższe kryteria warunkujące wydanie prawa wykonywania zawodu są niezbędne i gwarantują należyte wykonywanie zawodu lekarza, nad czym sprawuje pieczę właśnie samorząd zawodowy. Proponowane, więc zmiany w tym zakresie prowadzą w prosty sposób do obniżenia rangi izb lekarskich w zakresie wpływu na przyznawanie prawa wykonywania zawodu lekarza i lekarza dentysty, co jest wysoce szkodliwe i niedopuszczalne.

Występująca w projektowanej ustawie nazwa „praktyka zawodowa”, której definicja występuje w art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. aa projektowanej ustawy zastąpić należy inną nazwą, bowiem występuje ona również w projekcie ustawy o podmiotach leczniczych i odnosi się zupełnie do innej materii.

W związku z powyższymi uwagami, w projekcie ustawy o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty wykreślenia wymaga:
- w art. 1 pkt 2 zmiany dotyczącej wprowadzenia lit. aa),
- w art. 1 pkt 4 lit. b), lit. d),
- w art. 1 pkt 6 lit. a),
- w art. 1 pkt 7, pkt 12 i 14.
- art. 2,
- art. 3.

Ponadto należy wskazać, że likwidacja stażu nie przyniesie budżetowi spodziewanych oszczędności, gdyż więcej pieniędzy trzeba będzie przeznaczyć na zmianę programów nauczania i dodatkowe, praktyczne kształcenie młodych lekarzy.

Warto dodać, że obecnie obowiązująca w Polsce regulacja dotycząca trybu kształcenia lekarzy nie jest odosobnionym przypadkiem na arenie międzynarodowej. Chociażby wwiększości krajów europejskich edukacja medyczna przed rozpoczęciem okresu specjalizacji poprzedzona jest trwającym od roku do dwóch lat stażem.

Nie sposób się również zgodzić z proponowanym przez Ministerstwo Zdrowia zniesieniem Lekarskiego Egzaminu Państwowego (LEP) oraz Lekarsko-Dentystycznego Egzaminu Państwowego (LDEP), które aktualnie muszą zdać osoby kończące staż podyplomowy. Dzięki tym egzaminom młodzi lekarze zdobywają pełne prawo wykonywania zawodu i mają otwartą drogę do nauki wybranej specjalizacji. LEP i LDEP są obecnie najbardziej obiektywnymi sposobami oceny umiejętności lekarza, których wynik jest jednym z kryterium decydującym o przyjęciu lekarza/ lekarza dentysty na szkolenie specjalizacyjne. Zastąpienie ich inną formą weryfikacji wiedzy i kwalifikacji, o których mowa w art. 16c) ust. 7 zmienianej ustawy, grozi utratą tego obiektywizmu, bowiem proponowane postępowanie kwalifikacyjne nie przewiduje żadnego egzaminu testowego, dodatkowo i obiektywnie sprawdzającego wiedzę lekarzy. W związku z powyższym postępowanie konkursowe uwzględniać powinno wyłącznie wynik egzaminu testowego i średnią ocen uzyskaną w okresie studiów medycznych. Ponadto proponowane w ust. 8 16c) kryterium w postaci oceny punktowej predyspozycji i motywacji kandydatów, mające na celu dokonanie oceny zaangażowania kandydata w zakres wybranej dziedziny medycyny, jako czynnik subiektywny, jest nie do przyjęcia. Kryteria kwalifikacji, o których mowa w ust. 17 art. 16c) powinny zostać uregulowane w samej ustawie, nie zaś w rozporządzeniu Ministra zdrowia.

Odnośnie wprowadzenia systemu szkolenia modułowego odbywania specjalizacji, podnieść należy, iż moduł podstawowy lekarz uzyskiwać powinien z momentem otrzymania pełnego prawa wykonywania zawodu lekarza, lekarza dentysty.

W proponowanych zmianach, art. 16 ust. 9 pkt 3 oraz art. 16d) ust. 1 pkt 3 wymagają doprecyzowania, bowiem aktualne zapisy są mało jednoznaczne i rodzą wątpliwości ze względu na znaczną ilość funkcjonujących w Polsce towarzystw naukowych.

Wątpliwości budzi zapis art. 16e) ust. 2 zmienianej ustawy, który winien ulec wykreśleniu, a wprowadzający zakaz ubiegania się o odbywanie innego szkolenia specjalizacyjnego w trybie rezydentury przez lekarza, który w tym trybie odbywał inne szkolenie specjalizacyjne. Zapis ten nie znajduje uzasadnia merytorycznego .

Idąc dalej, krytycznie należy ocenić, jako mało precyzyjny zapis w art. 16f) ust. 3 zmienianej ustawy, mówiący o liście rankingowej, bowiem nie wskazuje on okresu, w którym prowadzone były postępowania kwalifikacyjne. W opinii Okręgowej Rady Lekarskiej
w Szczecinie lista rankingowa obejmować powinna wszystkich lekarzy biorących udział
w postępowaniach w latach poprzednich.

Nadto ograniczenie odbywania kursu specjalizacyjnego wprowadzającego wyłącznie na pierwszym roku szkolenia specjalizacyjnego jest nie uzasadnione i wymaga zmiany umożliwiającej jego odbycie w całym okresie specjalizacji.

Również nie do przyjęcia jest ograniczenie możliwości ubiegania się o uznanie za równoważne ze zrealizowaniem elementów określonych w programie specjalizacji stażu szkoleniowego wyłącznie w pierwszym roku trwania szkolenia specjalizacyjnego, powinien czym mowa w 16n ust. 8 zmienianej ustawy. Lekarz powinien mieć możliwość wystąpienia z odpowiednim wnioskiem w okresie całego szkolenia specjalizacyjnego.

Wprowadzenie wykazu modułów w drodze rozporządzenia Ministra Zdrowia, o czym mowa w art. 16 h) ust. 1, w opinii ORL w Szczecinie wymagać powinna uprzedniego zatwierdzenia przez Naczelną Radę Lekarską.

Zakwestionowania wymaga również propozycja sposobu wyznaczania kierownika specjalizacji w porozumieniu z konsultantem wojewódzkim w danej dziedzinie medycyny, o czym mowa w art. 16n ust. 1 zmienianej ustawy. Powyższy zapis wydaje się zbędny, ponieważ konsultant wojewódzki wyraża już swoją opinie dotyczącą możliwości odbywania w danej jednostce specjalizacji.

Dodać do zmienianej ustawy należy zapis gwarantujący kierownikowi specjalizacji wynagrodzenie miesięczne za jednego specjalizanta w wysokości 20% przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw bez wypłat nagród z zysku ogłaszanego przez Prezesa GUS danej jednostki. Środki na ich wypłatę gwarantować winien Minister Zdrowia.

Termin zawiadamiania lekarza przez CEM o terminach i miejscach PES, wydłużyć należy z 14 do 30 dni. Zwiększeniu do 30 dni wymaga również wymiar urlopu szkoleniowego przysługującemu lekarzowi, lekarzowi dentyście na przygotowanie i przystąpienie do PES (art. 16t ust. 1 i 2 zmienianej ustawy).

Zmiany wymaga także jeden z warunków, jakie musi spełniać jednostka organizacyjna ubiegająca się o prowadzenie specjalizacji, o których mowa w 19f ust. 2 pkt 1. Proponowany zapis proponujemy zastąpić poniższym:
„1) jest jednostką, której działalność odpowiada profilowi prowadzonej specjalizacji
z zakresu stażu podstawowego, albo ma w swojej strukturze organizacyjnej oddziały szpitalne lub inne komórki organizacyjne o profilu odpowiadającym prowadzonej specjalizacji z zakresu stażu podstawowego, (…)”.
Ponadto dla jednostki organizacyjnej będącej indywidualną specjalistyczną praktyką lekarską należy wprowadzić zapis, zgodnie, z którym nadzór zapewnia właściwa ze względu na siedzibę okręgowa rada lekarska.

W ocenie Okręgowej Rady Lekarskiej w Szczecinie zmiany wymaga również art. 53 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Dotychczasowe brzmienie zastąpić należy nowym:

„1. Lekarz, lekarz dentysta wykonujący indywidualną praktykę lekarską, indywidualną specjalistyczną praktykę lekarską lub indywidualną praktykę lekarską i indywidualną specjalistyczna praktykę lekarską w miejscu wezwania może zatrudniać osoby niebędące lekarzami do wykonywania czynności pomocniczych (współpracy).
2.Lekarz, lekarz dentysta wykonujący indywidualną praktykę lekarską, indywidualną specjalistyczna praktykę lekarską, wpisaną na listę, o której mowa w art. 15 ust. 6, może zatrudniać lekarza, lekarza dentystę w celu odbywania przez niego stażu podyplomowego. Lekarz, lekarz dentysta wykonujący działalność leczniczą jako indywidualną specjalistyczna praktykę lekarską wpisana na listę, o której mowa w art. 15 ust. 6, może zatrudniać lekarza, lekarza dentystę w celu odbywania przez niego stażu specjalizacyjnego lub szkolenia w celu uzyskania umiejętności z zakresu węższych dziedzin medycyny lub udzielania (współpracy) określonego świadczenia zdrowotnego.”
3. Przepisu ust. 2 nie stosuje się do działalności leczniczej jako indywidualnej praktyki lekarskiej i indywidualnej specjalistycznej praktyki lekarskiej w miejscu wezwania.”

Ministerstwo Zdrowia wskazuje, że proponowana regulacja będzie miała wpływ na rynek pracy poprzez szybszy i zwiększony dopływ lekarzy i lekarzy specjalistów do systemu opieki zdrowotnej wynikający z reformy kształcenia przed i podyplomowego. Nie oznacza to jednak, że zmiana ta znajdzie odzwierciedlenie w poziomie umiejętności praktycznych młodych lekarzy i jakość świadczonych przez nich usług.

Zawód lekarza, to jeden z najbardziej odpowiedzialnych zawodów na świecie iwramach oszczędności albo bieżącej polityki rządu, mającej na celu szybkie „wyprodukowanie” zastępu specjalistów, nie można zgodzić się na likwidację sprawdzonych elementów kształcenia lekarzy, takich jak staż podyplomowy oraz LEP i LDEP.

Prezentowane stanowisko nie jest odosobnione. Znajduje poparcie wopiniach całego środowiska. Nie tylko lekarze i samorząd lekarski, ale także studenci kierunku lekarskiego oraz stażyści, uważają, że rządowy projekt nowelizacji ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty trzeba zmienić lub odrzucić w całości.

Sekretarz Okręgowej Rady Lekarskiej Prezes Okręgowej Rady Lekarskiej
w Szczecinie w Szczecinie

dr n. med. Maciej Górski dr n. med. Mariusz Pietrzak