Obowiązki lekarzy i lekarzy dentystów w związku z Ustawą o ochronie małoletnich, czyli tzw. Ustawą Kamilka

W dniu 15 lutego 2024 r. weszła w życie ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw. Ustawa zmieniona na podstawie niniejszego aktu prawnego to min. ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym.

Obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich musi zostać zrealizowany w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy tj. do dnia 15 sierpnia 2024 r. Powyższe wiąże się z obowiązkami lekarzy i lekarzy dentystów, do których uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni.

1) Pierwszy obowiązek wynika z art. 21 wprowadzonego niniejszą ustawą do ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich, zgodnie z którym pracodawca prowadzący działalność związaną z leczeniem przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do działalności związanej z leczeniem małoletnich uzyskuje informacje, czy dane niniejszej osoby są zamieszczone w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze. 

W tym celu lekarz lub lekarz dentysta musi zarejestrować konto użytkownika w Rejestrze z dostępem ograniczonym na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości zgodnie z rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 31 lipca 2017 r. w sprawie trybu, sposobu i zakresu uzyskiwania i udostępniania informacji z Rejestru z dostępem ograniczonym oraz sposobu zakładania konta użytkownika. 

Natomiast osoba, z którą ma zostać zawarty stosunek pracy lub która ma zostać dopuszczona do działalności związanej z leczeniem małoletnich przedkłada pracodawcy informację z KRK w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego. Ponadto taka osoba składa pracodawcy oświadczenie o państwie lub państwach, w których zamieszkiwała w ciągu ostatnich 20 lat, innych niż̇ Rzeczpospolita Polska i państwo obywatelstwa, oraz jednocześnie przedkłada pracodawcy informację z rejestrów karnych tych państw uzyskiwaną do celów działalności zawodowej związanej z kontaktami z dziećmi. Jeżeli prawo państwa nie przewiduje wydawania informacji do celów działalności zawodowej związanej z kontaktami z dziećmi, przedkłada się informację z rejestru karnego tego państwa. W przypadku gdy prawo państwa, z którego ma być́ przedłożona informacja nie przewiduje jej sporządzenia lub w danym państwie nie prowadzi się̨ rejestru karnego, osoba składa pracodawcy oświadczenie o tym fakcie wraz z oświadczeniem, że nie była prawomocnie skazana w tym państwie za czyny zabronione odpowiadające ww. przestępstwom. Oświadczenia niniejszej osoby składane są̨ pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. 

Informację uzyskane z Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym z dostępem ograniczonym lub z Rejestru osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie, pracodawca utrwala w formie wydruku i załącza do akt osobowych pracownika albo dokumentacji dotyczącej osoby dopuszczonej do działalności związanej z leczeniem małoletnich. Natomiast informację i oświadczenia dostarczone przez osobę, z którą ma zostać zawarty stosunek pracy lub która ma zostać dopuszczona do działalności związanej z leczeniem małoletnich, pracodawca załącza do akt osobowych pracownika albo dokumentacji dotyczącej osoby dopuszczonej do działalności związanej z leczeniem małoletnich.

2) Drugi obowiązek wynika z art. 22b wprowadzonego do ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich, zgodnie z którym każdy organizator działalności medycznej ma obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich.

W standardach ochrony małoletnich, w sposób dostosowany do charakteru i rodzaju placówki lub działalności, określa się w szczególności:

1. zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem placówki lub organizatora, a w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich; 
2. zasady i procedurę̨ podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego; 
3. procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę̨ małoletniego, zawiadamianie sadu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają̨ takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury „Niebieskie Karty”; 
4. zasady przeglądu i aktualizacji standardów; 
5. zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki lub organizatora do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności; 
6. zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się̨ z nimi i ich stosowania; 
7. osoby odpowiedzialne za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia; 
8. sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego. 

Ponadto w standardach wprowadzanych w placówce lub miejscu prowadzonej działalności medycznej należy określić także:

1. wymogi dotyczące bezpiecznych relacji między małoletnimi, a w szczególności zachowania niedozwolone; 
2. zasady korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do sieci Internet; 
3. procedury ochrony dzieci przed treściami szkodliwymi i zagrożeniami w sieci Internet oraz utrwalonymi w innej formie; 
4. zasady ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia. 

Organizator działalności medycznej ma obowiązek co najmniej raz na dwa lata dokonywać oceny standardów w celu zapewnienia ich dostosowania do aktualnych potrzeb oraz zgodności z obowiązującymi przepisami. Wnioski z przeprowadzonej oceny należy pisemnie udokumentować. Ponadto należy udostępnić standardy na swojej stronie internetowej oraz wywiesić je w widocznym miejscu w swoim lokalu, w wersji zupełnej oraz skróconej, przeznaczonej dla małoletnich.

3) Trzeci obowiązek wynika z art. 22j ust. 2 pkt 7 wprowadzonego do ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich, zgodnie z którym publiczne oraz niepubliczne podmioty wykonujące działalność leczniczą na wniosek grupy ekspertów Zespołu do spraw analizy zdarzeń muszą udzielić informacji oraz udostępnić akta, dokumenty, zapisy z monitoringu albo inne dane, ich kopie w terminie 30 dni od dnia doręczenia wniosku w celu zapoznania się z nimi i ustalenia:

1. sytuacji osobistej małoletniego i jego rodzeństwa, potrzeb, stanu zdrowia oraz relacji z innymi małoletnimi w okresie będącym przedmiotem analizy określonego zdarzenia, 
2. czy małoletniemu lub jego rodzeństwu były udzielane świadczenia zdrowotne oraz rodzaju tych świadczeń,
3. czy podczas udzielania świadczenia zdrowotnego u małoletniego lub jego rodzeństwa ujawniono obrażenia ciała, stwierdzono zaburzenia emocjonalne lub inne okoliczności świadczące o krzywdzeniu małoletniego lub jego rodzeństwa,
4. sytuacji osobistej, stanu zdrowia oraz postawy rodzica albo opiekuna prawnego lub faktycznego małoletniego w okresie będącym przedmiotem analizy określonego zdarzenia,
5. czy z uwagi na małoletniego, jego rodzeństwo, rodzica albo opiekuna prawnego lub faktycznego podejmowano czynności interwencyjne lub czynności innego rodzaju, w tym wszczynano procedurę̨ „Niebieskie Karty”, dat tych czynności, dokonanych w ich trakcie ustaleń́, sposobu ich zakończenia oraz podejmowanych w ich następstwie działań,
6. rodzaju pomocy udzielanej małoletniemu lub jego rodzeństwu oraz innych podejmowanych działań;

W celu zrealizowania ww. uprawnień, członkowie grupy ekspertów mają prawo zapoznania się z informacjami stanowiącymi tajemnicę zawodową lekarza i lekarza dentysty, o której mowa w art. 40 ust. 1 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

W dalszej kolejności zaznaczyć należy, iż ustawa przewiduje sankcję karne za nieprzestrzeganie ww. obowiązków przez lekarzy i lekarzy dentystów.  Zgodnie z art. 23a, kto dopuszcza do pracy lub do innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi, osobę̨ wiedząc, że dane tej osoby są̨ zamieszczone w Rejestrze, albo wiedząc, ze została prawomocnie skazana za przestępstwo określone w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, przestępstwo określone w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego lub w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny nie niższej niż̇ 1000 zł. Ponadto zgodnie z art. 23b. kto, będąc obowiązanym do wprowadzenia standardów ochrony małoletnich nie wykonuje tego obowiązku podlega karze grzywny do 250 zł albo karze nagany. W razie ukarania za ww. wykroczenia sąd orzeka środek karny w postaci świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Wysokość tego świadczenia nie może przekroczyć 10 000 zł.

Natomiast zgodnie z art. 23 c kto dopuszcza do pracy lub do innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi osobę̨ wiedząc, ze osoba ta ma obowiązek stosowania się̨ do orzeczonego przez sąd zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nimi, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. W razie skazania za niniejsze przestępstwo sąd orzeka środek karny w postaci świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Wysokość́ tego świadczenia nie może przekroczyć́ 30 000 zł.

Kontrolę nad wykonywaniem ww. obowiązków sprawuje wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta oraz marszałek województwa właściwi rzeczowo i miejscowo. Ponadto Państwowa Inspekcja Pracy w zakresie swojej właściwości jest uprawniona do kontroli wykonywania przez pracodawcę obowiązku wskazanego w pkt 1. Jeżeli w wyniku kontroli zostanie stwierdzone naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów lub występuje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nastąpić, niezależnie od przekazania zaleceń podmiotowi kontrolowanemu, właściwy organ niezwłocznie powiadamia Policję lub prokuratora.

apl. adw. Emilia Głuszek