Okręgowa Izba Lekarska w Szczecinie
Wydawanie zwolnień lekarskich z zajęć szkolnych dla uczniów, wskazania wymaga, iż w obecnym stanie prawnym ustawodawca nie nakłada takiego obowiązku na lekarzy, w przypadku zajęć innych niż zajęcia sportowe. Oznacza to że lekarz POZ może, ale nie musi wystawiać tego rodzaju zwolnienia. Jednocześnie mając na uwadze fakt, iż wystawienie zaświadczenia o zwolnieniu z zajęć nie jest świadczeniem refundowanym przez NFZ, lekarz uznając, iż jego wystawienie jest zasadnie może pobrać za nie opłatę.
Odnosząc się do pytania, kto może usprawiedliwić nieobecność ucznia, wskazania w tym zakresie wymaga, że kwestie usprawiedliwiania w określonym terminie i formie nieobecności na zajęciach edukacyjnych, zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół, reguluje właśnie statut danej szkoły. Jednakże podkreślenia wymaga, iż statut ten nie może zawierać treści sprzecznych z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa. Spośród tych ostatnich warto przywołać w tym miejscu art. 70 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., zgodnie z którym każdy ma prawo do nauki, a nauka do 18 roku życia jest obowiązkowa. Ponadto należy wskazać na treść art. 92 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy, na mocy którego dziecko pozostaje aż do pełnoletności pod władzą rodzicielską, co oznacza, że w tym okresie tylko rodzice mogą usprawiedliwić nieobecność dziecka w szkole. Po osiągnięciu 18 roku życia, nauka nie jest już obowiązkowa, co za tym idzie osoba pełnoletnia ma prawo sama decydować o jej kontynuacji, co przy wnioskowaniu a maiori ad minus oznacza, że osoba taka powinna mieć również możliwość samodzielnego usprawiedliwienia swojej nieobecności. Oczywiście licząc się ze skutkami niedania wiary usprawiedliwieniu przez nauczyciela, a w konsekwencji możliwością nieuzyskania promocji do następnej klasy.
Kolejne z pytań odnosi się do możliwości wydania zaświadczenia o zwolnieniu z zajęć szkolnych za okres wsteczny w przypadku oczywistej przyczyny zdrowotnej nieobecności na zajęciach szkolnych. Jeżeli lekarz pomimo braku przepisów nakładających na niego obowiązek wystawiania tego rodzaju zaświadczeń, zdecyduje się jednak je wystawiać, to może je wydać również za okres wsteczny. Przy czym należy wskazać, iż okres ten nie powinien być zbyt długi. W tym zakresie lekarz powinien postępować zgodnie z wiedzą medyczną. Ewentualną podpowiedzią co do długości okresu, na który możliwe jest wystawienie zwolnienia wstecznego może być przepis § 6 ust. 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 lipca 2015 r. w sprawie orzekania o czasowej niezdolności do pracy, zgodnie z którym okres orzeczonej niezdolności do pracy może obejmować okres nie dłuższy niż 3 dni poprzedzające dzień, w którym przeprowadzono badanie, jeżeli jego wyniki wykazują, że ubezpieczony w tym okresie niewątpliwie był niezdolny do pracy.
Co do innych zaświadczeń wydawanych na życzenie świadczeniobiorcy, poza wyjątkami wymienionymi w art. 16 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, możliwe jest pobieranie opłaty za ich wydanie.
Przechodząc do odpowiedzi na pytanie, czy możliwe jest wystawienie zaświadczenia ZUS ZLA dla rodzica dziecka zdrowego, należy na nie udzielić odpowiedzi przeczącej. Wskazania wymaga, że zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, zasiłek opiekuńczy przysługuje ubezpieczonemu zwolnionemu od wykonywania pracy z powodu konieczności osobistego sprawowania opieki
1) nad dzieckiem w wieku do ukończenia 8 lat w przypadku:
a) nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza, a także w przypadku choroby niani, z którą rodzice mają zawartą umowę uaktywniającą, o której mowa w art. 50 ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz. U. z 2013 r. poz. 1457), lub dziennego opiekuna sprawujących opiekę nad dzieckiem,
b) porodu lub choroby małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, jeżeli poród lub choroba uniemożliwia temu małżonkowi sprawowanie opieki,
c) pobytu małżonka ubezpieczonego, stale opiekującego się dzieckiem, w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej;
2) chorym dzieckiem w wieku do ukończenia 14 lat;
3) innym chorym członkiem rodziny
Katalog przesłanek uprawniających do otrzymywania zasiłku jest katalogiem zamkniętym. Przy czym tylko w niektórych przypadkach podstawą otrzymania zasiłku będzie zaświadczenie lekarskie. Przypadki te wymienione zostały w art. 53 ust. 1 ww. ustawy (przy ustalaniu prawa do zasiłków i ich wysokości dowodami stwierdzającymi czasową niezdolność do pracy z powodu choroby, konieczność osobistego sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny, pobyt w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej - są zaświadczenia lekarskie, o których mowa w art. 55). W związku z powyższym nie ma podstaw do wystawienia przez lekarza zwolnienia dla rodzica dziecka zdrowego. Co więcej wystawienie przedmiotowego zaświadczenia w przypadku braku uzasadniających go przesłanek, uznać należy za naruszenie zasad dotyczących wystawiania ww. zaświadczeń, które może skutkować cofnięciem upoważnienia do ich wystawiania. Nadto należy zaznaczyć, iż poświadczenie nieprawdy w dokumencie co do okoliczności mających znaczenie prawne przez osobę uprawnioną do wystawienia dokumentu stanowi przestępstwo z art. 271 § 1 Kodeksu karnego, zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Odnosząc się do ostatniej z kwestii „wizyt recepturowych”, wskazania wymaga, iż wizyty te są mogą być zastosowane na warunkach określonych w art. 42 ust. 2 i 5 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Przesłankami do wystawienia recepty bez wykonania osobistego badania pacjenta jest możliwe kiedy: recepta jest konieczna do kontynuacji leczenia, recepta jest uzasadniona stanem zdrowia danego pacjenta, a stan zdrowia uzasadniający jej wystawienie odzwierciedlony jest w dokumentacji medycznej. Przy czym należy wskazać, iż informację o wystawieniu recepty zamieszcza się w dokumentacji medycznej pacjenta. W zakresie tego ostatniego wymagania, podkreślenia wymaga, iż zbędnym jest wpisywanie rozpoznania w dacie wpisów „porad recepturowych”. Udokumentowane rozpoznanie będzie ujęte we wpisie dokumenującym wizytę podczas, której lekarz przeprowadził badanie pacjenta, natomiast w datach „wizyt recepturowych”, konieczne będzie odzwierciedlenie w dokumentacji medycznej dokonanej preskrypcji zgodnie z § 42 ust. 4 pkt 5 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 2010 r. w sprawie rodzajów i zakresu dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania. Zgodnie z ww. przepisem historia zdrowia i choroby w części dotyczącej porad ambulatoryjnych lub wizyt domowych zawiera adnotacje o zaleconych zabiegach oraz produktach leczniczych wraz z dawkowaniem lub wyrobach medycznych w ilościach odpowiadających ilościom zapisanym na receptach wydanych pacjentowi. Dane te zgodnie z ustawą mają być uzupełnione o informację o wystawieniu recepty, czyli przede wszystkim datą, w której porada recepturowa miała miejsce, a także dołączeniem dokumentu upoważniającego osoby trzeci do odbioru recept.
radca prawny Maria Rachwał-Frankowska